Bankwatch Network: Кумтөрдө табият талкаланууда

2 February 2012, BBC Kyrgyzstan

Эл аралык финансы уюмдарынын ишмердүүлүгүнө байкоо салган, Кошмо штаттарындагы Bankwatch Network аттуу уюм, Борбор Азиядагы алтындын эң ири кени болуп эсептелген Ысык-Көлдүн Барскон деген жеринде алтын казган Канадалык “Центерра Гоулд” компаниясын айлана-чөйрөгө олуттуу зыян келтирип жатканын жаап-жашырууда, деп айыптап чыкты.

Уюмдун билдирүүсүндө, “Центерра Гоулд” жергиликтүү дарыя-булактардын суусун химикаттар менен ууландырып, бүтүндөй Борбор Азия аймагынын суу булагы болгон мөнгүлөргө коркунуч келтиргени айтылат.

Уюмдун иликтөөлөрүн суунун сапаты, геохимиялык жана гидрогеологиялык изилдөөлөрдү жүргүзүүдө 37 жылдык тажрыйбасы бар америкалык окумуштуу доктор Роберт Моран өткөргөн.

Окмуштуу “Центерра Гоулд” компаниясы кенди казып олтуруп, жергиликтүү эки мөңгүнүн ири аянтына кирип кеткенин белгилеген. Иштетилип жаткан кенден чыккан ар кандай таштандылар, калдыктар ошол жердеги мөңгүлөргө төгүлүп, бүтүндөй жергиликтүү суу системасына коркунуч жаратканын, бул мөңгүлөр – аймакта иче турган суунун негизги башаты экенин жазган.

Кенге жакын жайгашкан Петров көлү жылдан жылга булганып жатканын, ал көлдөн чыккан суу Нарын дарыясына кошулаары айтылган.

Кенди иштетүүдө жылына 4,38 миллиард литр суу керектелет экен.

Кендин тегерегиндеги сууларда химиялык заттардын жогорку көрсөткүчүнө күбө болушканын, айрым учурда бул көрсөткүчтөр Эл аралык стандарттардан ашып кеткени жазылган. Жергиликтүү агын сууларда балыктын саны кескин кыскарганы байкалган.

“Центерра Гоулд” ушул убакка чейин 89 миллион тонна калдык чыгарып, аларды анчейин бекемделбеген шартта кармоодо. Жыл сайын компания 3650 тона цианид иштетет. Эгер табигый кырсык күтүлсө, маселен, жер титиресе, булардын баарысынын арты абдан чоң катастрофалык кесепетке алып келет, – дейт гидрогеолог жана геохимик Роберт Моран.

Кумтөр боюнча коомчулуктун маалыматы чектелүү. Ал эми мамлекеттик органдардын компаниянын иш-аракетин көзөмөл кылгыдай мүмкүнчүлүгү аз, деп тыянак чыгарат иликтөөчү.

Эгер бул компания ушундай иштерин Канадада жасаган болсо, бул – ал өлкөнүн мыйзамдарын одоно бузганга жатмак, деп Роберт Моран баса белгилеген.